جامعه مجازی مهندسی شهرسازی

خلاصه کتاب تراکم در شهرسازی

جامعه مجازی شهرسازی ایران

فصل اول: گسترش شهری و تراکم شهری

+ دلایل عمده پراکندگی شهرها در ایران: فقدان مبانی آسایش سرزمین در ایران/ رشد جمعیت شهرنشین کشور در دهه های اخیر قوانین زمین شهری

+ تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی رابطۀ مستقیمی با هم ندارند.

+ مهم ترین بعد تراکم: بعد اقتصادی آن است ¬ افزایش تراکم جمعیتی ¬ افزایش هزینه های زیرساخت و کاهش هزینه آماده سازی

+ تراکم به مثابه شاخص و میزان تفاوت: شکاف فرهنگی طبقات غنی و فقیر: به منزلۀ سدی که مانع تحرک اجتماعی طبقات محروم جامعه می‏شود.

فصل دوم: جایگاه تراکم در شهرسازی

شیوه های طبقه بندی تراکم

* طبق پژوهش مزبور برای چنین مطالعاتی تفکیک 5 نوع تراکم نیاز است:

به دو صورت تراکم جمعیتی خالص و ناخالص

= سکونت+خدمات+معابر = اراضی دایر شهری =

 

:تراکم خالص مسکونی

یعنی هر نوع کاربری بزرگتر از مقیاس محله فراتر رود محاسبه نمی گردد.

= تراکم ناخالص

تفاضل تراکم مسکونی خالص وناخالص نشان دهندۀ میزان فضاهای عمومی و تسهیلات شهری در نواحی مسکونی یک شهر است. به طور غیر مستقیم حاکی از کیفیت زندگی و سکونت در شهرهاست یعنی هر چه این تفاضل بیشتر نشان از کیفیت زندگی بالاتر.

سطح زیربنا: سطح ساخته شده یا قابل ساخت در مجموع طبقات منهای سطوحی که مستقیماً برای سکونت به کار نمی رود. مثل: حیات خلوت، پارکینگ، فضای سرایدار، سطوح مشاع (استخر و سونا و سالن اجتماعات)، راه پله، تراس، زیرزمین، پیلوتی، انبار، تأسیسات (آسانسور و شوفاژخونه).

= تراکم ساختمانی

= سطح ضریب اشغال

= نسبت فضای باز

* تراس خانه و پلکان درون خانه جزء زیربنا هستند

سطح اشغال = سطح کل زمینی که توسط ساختمان های مسکونی پوشیده است (به جز سطح سکوهای ورودی- پلکان- تراس)

= تراکم خانوار در مسکن

= سرانه

کاربرد تراکم:

بررسی و تعیین میزان فضای مورد نیاز

محاسبه ظرفیت پذیرش و جایگزینی

تراکم خالص مسکونی برای

تراکم ناخالص مسکونی برای ¬مناطق توسعه نیافته شهر ¬ زیرا نیازمند خیابانها و زیرساختها می‏باشد.

سطح زمین = سطح مسکونی + نیمی از سطح معبر + سطح قطعه زمین × شیب (بیش از 10%)

فضای باز = فضای باز غیر سرپوشیده + نیمی از فضای باز سرپوشیده

فضای باز مفید = سطح فضای بازی که مورد استفاده حمل و نقل نباشد.

اندازه شهر:

افلاطون ¬ کتاب جمهوریت: نه بزرگ و نه کوچک، بلکه کافی/ توجه به بهینه اقتصادی/ 5040 خانوار

ارسطو ¬ کتاب سیاست و قانون اساسی آتن: اندازه شهر مرتبط با عملکرد/ طوری که شهروندان هم را بشناسند.

هیپودائوس ¬ هر شهر جمعیتی برابر با 10 هزار نفر/ متشکل از سه ط هنرمند + کشاورز + سربازان حرفه ای

توماس مور ¬ کتاب آرمان شهر/ مجموعه ای متشکل از 54 شهر با جمعیت 6 هزار خانوار

هاوارد ¬ جمعیت 32 هزار نفر در باغشهر اولیه و کمربند روستایی آن برابر 58 نفر

مروری بر دیدگاه معماران و شهرسازان در مورد تراکم

شهرهای کم تراکم یا شهر افقی

هاوارد ¬ کتاب فردا ¬ 3000 نفر در سطح 1000 جریب

رایت ¬ برودااکرسیتی ¬ محیط مناسب آمریکایی

دوکسیادیس ¬ اکامنو پلیس ¬ اولین بار ایدۀ شهر افقی را مطرح کرد: شهر منطقه (مگاکوپلس) سیستم شهری است که از تلفیق تدرییج چندین شهر و کلانشهر حاصل می شود.

سالری ¬ کریدور مجهز ¬ ابزاری برای توزیع فضایی مناسب در مقایس منطقه و دارای همۀ زیرساخت ها و به عنوان یک شبکه حمل و نقل همگانی محسوب می‏شود (سیستم شهر منطقه ای گره ای یا راهبرد عدم تمرکز متمرکز)

جایگاه تراکم در شهرسازی

تأثیرگذار بر هر سه بعد محیط مصنوع ¬ عملکرد (تعیین شدت کاربری)، فرم (کنترل حجم و ارتفاع و فواصل ابنیه)، معنی (ترکیب ابعاد عملکرد و فرم)

مفهوم تراکم در: چارچوب برنامه ریزی کاربری زمین (ابزاری برای کاستن «هزینه های توسعه بی رویه شهری») = عوامل نیروی انسانی + زمین + سرمایه

طراحی شهر خودآگاه (طرح کامل سه بعدی آن توسط گروهی از طراحان به یکباره اجرا می‏شود) و ناخودآگاه (شهرهایی که به تدریج شکل می گیرند) = توسط لنگ مطرح شده بر اساس ایدۀ اولیه الکساندر

ایدۀ تراکم برای اولین بار به عنوان شاخص و معرف کیفیت و استاندارد زندگی شهری ¬ «ادوارد بست» = پدر قوانین زونینگ و مقررات شهرسازی آمریکا

ایدۀ زونینگ: حفره بندی شهر و ارائۀ مقررات شهرسازی خاص برای هر حوزه ¬ اولین بار به مثابه یک ابزار جامعه شناختی به منظور همگن سازی طبقات اجتماعی ساکن در محلات در شهرهای آمریکایی

ولف ¬ مدل حفره بندی آثار تراکم بر اراضی، توجه به کیفیت

عوامل تعیین کنندۀ تراکم

روش های کنترل تراکم:

فصل سوم: تجارب بین‏المللی در تعیین تراکم شهری

او می گوید دیدگاه کلی بر آن است که تراکم های زیاد بیش از آن که مسئله را حل کنند مسئله ای جدید می آفرینند.

تراکم زیاد و نکات مثبت آن

پر طپش و باطراوت هستند/ مطلوبیت مرکز واحد همسایگی و محلات متنوع/ تلفیق کارآمد و هزینه ای را از نظر زمان و انرژی برای فعالیت های اقتصادی- اجتماعی فراهم می آورند/ امکان مرمت و حفظ میراث غنی معماری/ بازدهی بیشتر مصرف انرژی/ توجیه استفاده از شکل های حمل و نقل همگانی/ صرفه جویی در روشنایی خیابانها و کاهش نیاز به آمد و شد

سالری ¬ معمار آرکولوژیستی/ زندگی در تراکم زیاد جریان دارد و مرگ در انزوا.

تراکم کم و نکات منفی آن

بدترین نوع ساختار شهری: توسعه های بی رویه کم تراکم حومۀ شهر

این محلات از نظر اجتماعی خنثی هستند/ زندگی ملال آور و یکنواخت به واسطۀ فاقد تنوع اجتماعی/ توسعۀ پایدار مخالف این نوع پراکندگی که این گونه آثار نامطلوب آن را دسته بندی می‏کند:

نیومن و کن ورش ¬ رابطه بین میزان مصرف بنزین و تراکم ¬ در تراکم کم مصرف بنزین بیشتر است، آنها شهرهای جهان را به 5 دسته تقسیم کردند: از شهرهای وابسته به اتومبیل شخصی تا شهرهای متراکم ¬ مؤید سیاست های تحکیم شهری است.

عوامل مصرف زیاد بنزین:

تراکم کم و نکات مثبت آن

استرتون: محلات حومه ای دارای رشد ارگانیک درونی و خاص خودشان هستند، مخالف این نظریه که شهرهای پرتراکم امکان مراودات را ایجاد می‏کنند (رجوع می‏کند به پژوهش اپلیارد: محلات مسکونی چنانچه خوب طراحی شوند امکان مراودات را ایجاد می‏کنند) از نظر او چنین الگوی سکونتی به تحکیم خانواده ها خدمت می‏کند=/ جیکوبز/ استرتون از اعمال شدید زونینگ طرفداری نمی کند و معتقد به عدم تجانس است.

مزیت ها:

* او موافق تراکم کم استرالیا بود.

راهبردها

طبقه بندی آنها از لحاظ زبانی

طبقه بندی براساس ماهیت

به منظور بالا بردن تعداد واحدهای مسکونی در بافت های موجود شهری و غالباً به صورت مسکن با تراکم متوسط (آمریکا و استرالیا). این سیاست شامل:

راهکارها:

مبحث توسعه پایدار ¬ 1987 (گزارش براتلند) ¬ با عنوان آینده مشترک ما/ کمیسیون جهانی محیط و توسعه

دستور کار 21 ¬ 1992 (اجلاس سازمان ملل) بین همۀ کشورها

اجلس سران زمین ¬ 1992 ¬ سیستم برنامه ریزی به عنوان یکی از مکانیزم های مهم پیگیری توسعه پایدار معرفی شد.

آونز ¬ ارتباط میان کاربری/ تراکم/ استخوان بندی شهر (بر پایه تقاضای سفر)

شهر پایدار ¬ ارتقا کارایی محیط شهری از طریق:

یکی از قوی ترین راه حل های سالم حل بحران انرژی: compact city با تراکم بالا

مدافعان این رویکرد ¬ کمیسیون جامعه اروپا (1990) ¬ عنوان مقاله ای سبز در مورد محیط شهری (شهر به مثابه منبع)

منتقدان:

کاملاً برعکس زونینگ و خارج از ضوابط و محدودیت هاست/ امکان ساخته شدن واحدهای مسکونی به صورت خوشه ای مجموعه ای به همراه فضای باز چشمگیری برای استفاده جمعی/ تراکم بیشتر/ تجمیع برای ایجاد فضای باز.

PUD از برخی محدودیت ها صرف نظر می‏کند:

مقررات حجم ساختمانی: مثل زیربنا و اتاق و…/ فضاهای باز بدون توجه به خطوط زونینگ/ کاهش سطح قطعه تفکیکی امکان تعلیق مقررات حیاط سازی/ امکان تعلیق مقررات ارتفاع ساختمان ها به شرط رعایت مقررات فاصله ساختمان ها

مقررات کالبدی: امکان ساخت فروشگاه های روزمره و خدمات معرفی به شرط عدم تجاوز 2 الی 5% از سطح زیربنا، استخر در فضای باز به شرط استفاده اختصاصی ساکنان.

معمولاً در مقیاس شهرک/ واحد همسایگی/ بافت فرسوده

ویکتور گروئن:

مزیت ها: کاستن مصرف انرژی/ مشوق استفاده از حمل و نقل همگانی/ شهرهای متوسط با تراکم بالا/ رد شهرهای سلسله مراتبی

این رویکرد می‏تواند به دو صورت:

فعالیت های عدم تمرکز متمرکز منجر به نهضت نیواربنیزم¬

فصل چهارم: رویکردها در تعیین تراکم شهری

الگوی نیواربنزیم: 1) منطقه، 2) واحد همسایگی، 3) کریدور، 4) حوزه

آندره دوانی و زایبرگ

پیاده رهوار با کاربری مختلط

الگوی شطرنجی معابر

قطعه بندی زمین ها به شیوۀ شهرها و محلات سنتی قدیم

فضای خیابان برای دسترسی، پیاده محور، بازی کودکان

تفاوت آن با ردبرن: تراکم مجاز حداقل

نمونه: گیتزبرگ در مریلند آمریکا

متشکل از خوشه هایی از واحد همسایگی

مغازه های خرده فروشی و دفاتر در فاصله  مایل ایستگاه های راه آهن

مخلوطی از ساختمان های 2 تا 3 طبقه

مساحت آنها کوچکتر از شهرهای جدید و بزرگتر از PUD

خیابان اصلی با کاربری مختلط، مهدکودک، فضای باز و مراکز خرید منطقه ای

در ایران: حبیبی و مسایلی با هدف دستیابی به سرانه های قابل قبول جهت کاربری های شهری

انتقاد بر واحد همسایگی: عدم انطباق با واقعیت اجتماعی شهر، عدم مصرف مناسب زمین

فصل پنجم: ابعاد اقتصادی تراکم

عوامل مؤثر در تعیین تراکم

درآمد خانوار با تراکم رابطۀ عکس دارد:

+ تراکم با قیمت زمین رابطه مستقیم دارد.

+ بین تراکم جمعیتی و نرخ مالکیت رابطه منحنی است اما بین تراکم ساختمانی و نرخ مالکیت اتومبیل رابطه ای نیست.

+ اندازه بهینه برای شهر موردی تخیلی است. بهینه گرایی در اقتصاد شهری در صورتی معنادار است که اندازه را بر شکل و ساختار مرتبط سازد.

+ حداقل اندازۀ شهر باید بر اساس سلسله مراتب شهر محاسبه گردد.

+ اندازۀ شهر با شمار فعالیت های مستمر در آن و نقشی که سلسله مراتب شهری و نظام شهری کشور بر عهده دارد رابطه مستقیم دارد.

+ بزرگترین شهر شهری است که بالاترین سهم را در سطح ملی در جذب صنایع و فعالیت های مدرن داراست (معیار جذب صنایع است)

+ پاندول می گوید: برای مقابله با این رشدهای لجام گسیخته ¬ توزیع مجدد جمعیت، تحکیم شهرهای میانی، کشت شهرها

خروج از نسخه موبایل