با شهر و منطقه در ایران که خلاصه آن را در ادامه خواهید خواند، نوشته دکتر اسماعیل شیعه بوده است. این کتاب توسط انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران به چاپ رسیده است.
فصل اول
شهرسازی سنتی ایران -> تداوم و حیات خود ->
- موقعیت مناسب
- شرایط مساعد طبیعی- ارتباط فرهنگی و اجتماعی و حیات اقتصادی
فضای کالبدی شهرها قبل از اسلام -> کهن دژ/ شارستان (پیرامون کهن دژ)/ ربض(فضای گرداگرد شارستان)
در دوران اسلام -> کهن دژ = فضای اجتماعی (مسجد و تأسیسات مذهبی)/ فضای حکومتی که کنارش
شالودۀ شهر ایرانی:
- فضای مسکونی (محله)
- فضای اقتصادی (بازار و بازارچه)
- فضای تأسیساتی (آب انبار و گرمابه)
- راه ها
فصل دوم
محیط: تمام عواملی که موجب تکامل هر موجود زنده و تحول شخصیت انسانی شود محیط نام میگیرد.
اکولوژی: علمی است که رابطه بین موجودات زنده با هم و با محیط
جهت حفظ محیط زیست: برای محیط و با محیط ساخته شود/ توجه به انسان و ارزش های او/ طراحی ساختمان ها با توجه به نظام طبیعی و انسانی/نظارت بر فاضلاب ها و پساب ها/ کشاورزی عامل اصلی بقا/تراکم و تمرکز شهرها متناسب با رسالت و پراکندگی منابع/ عدم ساخت بزرگراه ها و راه های اصلی درون شهری و برون شهری در مسیر محلات/ توجه به رابطه انسان با طبیعت/ برنامه ریزی کاربری زمین/ ایجاد تأسیسات آموزشی و فرهنگی در میان محلات/ عدم ایجاد صنایع در داخل محلات
عوارض ناشی از ساختمان های مرتفع:
- موقعیت و قطعه بندی زمین، معمولاً ساختمان های بلند در جایی ساخته می شوند که برخلاف مقررات استفاده از زمین منظرسازی و طراحی شهری میباشد.
- عوامل طبیعی: عوارض خاک و زمین، هوا، صدا، نور و حرارت
- عوارض انسانی: خانوار ساکن در برج ها، سطح زیربنای خانوار بسته به درآمد آنها، گروه های متفاوت
- عوامل بهداشت: بیماری های مسری، حیوانات موزی، کاهش فشار هوا در اثر ارتفاع زیاد
- تأسیسات و تجهیزات عمومی و زیربنایی: افزایش شبکه آب و فاضلاب، کاهش فشار آب در طبقات، هزینه های نگهداری
- عوامل زیبایی شناسانه: عدم امکان دید افق و طبیعت، عدم دسترسی به فضای سبز، فضا و در ارتفاع و حجم ساختامن های کوتاه و بلند تکراری بودن نما
فصل سوم
- عوامل محدودکنندۀ عرضه مسکن در شهرهای بزرگ: گرانی زمین/ اعتبارات ناکافی در برنامه های اجرایی/ عدم تناسب در توزیع اعتبارات موجود/ عدم مدیریت در احداث مسکن/کمبود کارگر ماهر/مرغوب نبودن مصالح/ گرانی مصالح، پایین بودن سطح کارایی پیمانکاران/پایین بودن سطح درآمد متقاضیان/ کمبود تأسیسات و تجهیزات در مناطق قدیمی شهرها
- اقدامات مهم در زمینۀ کاهش بحران مسکن: دولت اقدام به خرید زمین های وسیع پیرامون شهر کند که به این وظیله بر سودجویی زمین نظارت کند.
مقیاس تراکم جمعیتی:
- در سطح کشور، ناحیه یا منطقه -> نفر در مایل مربع یا کیلومتر مربع
- در سطح مجتمع های شهری یا روستایی -> نفر در ایکر یا هکتار
معایب تراکم بالا: نارسایی در زمینه تربیت/ در زمینه تأسیسات آموزشی و رفاهی/ آسایش و آرامش/ بروز اختلافات اجتماعی/ فقدان زندگی خصوصی/ فقدان و کاهش شبکه های ارتباطی/ متراکم شدن رفت و آمدها/ کاهش تابش نور خورشید به صورت مستقیم/ بروز انحرافات اجتماعی/فقدان فضای سبز/افزایش مصرف انرژی
محاسن تراکم بالا: کاهش هزینه در اجرای برنامه های عمرانی/افزایش ارتباطات اجتماعی در عرصه زندگی/ تعاون و همکاری در حل مسائل
معایب تراکم پایین: فردگرایی و دور شدن از زندگی اجتماعی/ بالا بودن هزینه های زیربنایی و نگهداری
محاسن تراکم پایین: همان معایب تراکم بالا
تراکم خالص جمعیتی در مباحث برنامه زیری شهری و روستایی بسیارمهم است.
پیشگامان مطالعه تراکم: روانشناسان و جامعه شناسان
- تراکم ناخالص جمعیتی: نسبت جمعیت به کل سطح زمین هایی که برای جمعیت، تحت کاربری (مسکونی و تجاری و…) واقع شده است.
- تراکم مسکونی (یا همان جمعیتی): انتخاب تراکم ساختمانی را در پی دارد، مهم ترین عامل در تعیین تراکم ساختمانی
- حدود قطعه بندی و طول و عرض و مکان استمرار بناها با توجه به تراکم ساختمانی تعیین میشود.
- میزان رفاه عمومی و میزان دسترسی به خدمات با توجه به تراکم مشخص میشود.
- هنگامی که فضای سبز، کتابخانه و… و دیگر فضاهای وابسته به مسکن جای خود را به ساختمان های صرفاً مسکونی (و آن هم طبقات متعدد) بدهد، در نتیجه محله دارای تراکم ناخالص بالا و خالص بالاتر است.
- سرانه: مقدار متوسط زمینی که از هرکاربری به هریک از ساکنین شهر می رسد.
عوامل مؤثر در تعیین سرانه: اقلیم و آب و هوا/ مصالح ساختمانی/ عرضه زمین/ عوامل اجتماعی و فرهنگی/ عوامل اقتصادی واجتماعی و فرهنگی/ شاخص های موجود علمی/ مقدار خانوار/ جمعیت شهر/ طراحی حوادث طبیعی/ سلسله مراتب شهری/عملکرد ساختمان/ دانش فنی
یکی از راه حل های مهم در زمینه تمرکز و تعادل در استقرار جمعیت در سطح کشور جلوگیری از تخریب ساختمان ها و نگهداری آنها است.
فصل چهارم
برنامه ریزی: تلاش و کوشش در راه رسیدن به هدف است هم میتوان آن را چگونگی رویارویی با حل مشکلات و چارچوبی برای رشد و توسعه دانست.
مهم ترین هدف طرح های جامع منطقه ای بهسازی و توسعه در زمینه اقتصادی و اجتماعی است.
گونه های مختلف توسعه بهسازی:
- بهسازی در ارتباط با راه های شهری
- بهسازی در مورد نقاط روستایی
- بهسازی به منظور ایجاد روابط متقابل بین روستاییان و شهر و منطقه
نوشهرها اجتماعی برنامه ریزی شده، ارادی، با اهداف معین از پیش تعیین شده و برخوردار از تمام تسهیلات لازم برای برپایی یک محیط مستقل
- هنری جورج: مالکیت منشا تمامی بلایا ونابسامانی ها/ پیشنهاد اخذ مالیات شخصی/توزیع غیر طبیعی ثروت ناشی از زمین به عنوان مالکیت شخصی/شهرهای بزرگ = غده ها
- بنجامین ریچاردسون: 1875 ضمن تبیین شهر جدید/ جمعیت آن را 100 هزار نفر برای شهر سالم بیان کرد.
- آرتور سوریا ماتا: 1882 نظریه شهر خطی با عرض 40 متر/ بلوک های ساختمانی 4 گوش/ سطح اشغال / شبکه مثلثی.
- گارنیه: شهر جدید صنعتی/ با جمعیت 35 هزار نفر
- پل ولف: 1919 نظریه ایجاد سه یا چهار باغشهر در گروه های 100 هزار نفری
- آنوین: 1922 نظریه واحدهای خودیار متفاوت از باغشهر/ پیشنهاد شهرک های اقماری به صورت حومه های خوابگاهی در اطراف شهر بزرگ
- لوکوربوزیه: نظریه شهر معاصر طرح همجواری و شهر درخشان را ارائه داد/طراحی شاندیگار
اریک گلودن: 1933 نظریه مجتمع های شهری برای تمرکززدایی با پیروی از نمونه های روستایی/ این مجتمع ها از سلول های مشابهی تشکیل شده اند که با فاصله حداقل 500 متر با عملکرد خاص کنار هم قرار می گیرند.
فرانک لوردرایت: نظریه پهندشتی یا شهر فردا برای تمرکززدایی از شهرهای بزرگ (آمریکایی)
تجارب جهانی نوشهرها
- انگلیس
- بر پایۀ نظریۀ باغشهر (انجمن باغشهر به انجمن شهر و روستا)
- بعد از جنگ جهانی دوم، در راستای تمرکززدایی: 1) تشکیل کمیسیون بارلو، 2) تشکیل کمیسیون لردریت، 3) جمع بندی مطالعات توسط ابرکرامبی، در نتیجه ایجاد کمربند سبز در لندن برای جلوگیری از گسترش شهر/ اسکان جمعیت در شهر جدید-> اولین شهر جدید به نام استرنج
1946: وضع قانون شهر جدید انگلیس
1946: کمیسیونی به ریاست لردریت، تشکیل شرکت عمران:
- فاصله بین شهر جدید و مادر->کمتر از 40 کیلومتر در ناحیه لندن
- جمعیت مطلوب->20 تا 60 هزار نفر
- احداث نوشهرها به وسیله شرکت عمران و در نهایت خودگردان می شوند.
- فرانسه:پایان قرن 19-> باغشهرهایی اطراف پاریس با الهام از طرح هاوارد
بنیانگذران:جورج لوی، جولز زیگفرید، جرج رایسلر
1920: باغ مسکن ها، توسط گروهی به نام پدرگرایان (paternalists)
- آلمان->عدم موفقیت باغشهر
در اوایل قرن 20 با راهبردهای
- تمرکززدایی از شهرها
- توسعکه شهرهای مهاجر نشین مبتنی بر عدم تشویق مردم در مهارجت از روستا به شهرهای بزرگ
+ شهرهایی که از حیث جمعیت و خدمات رسانی در رده های بالاتر بودند مکان مرکزی نامیده شدند در غالب فرآیند سلسله مراتبی به شهرهای رده پایین تر خدمات رسانی می کردند.
- اسکاندیناوی
سوئد چند شهر اتماری اطراف استکهلم را برای احداث مترو توسط طراحان سوئدی و با هدف تمرکززدایی پیشنهاد کرد.
هلینسکی: شهرک اتماری
کپنهاگ: شکل پنجه ای مادرشهر در مرکز و تعبیه شهرها در سر انگشتان
- کشور آمریکایی
برنامه ریزی شهر جدید به عنوان رویکردی ملی در احداث نواحی شهری و حومه ای (1920)
اولین تجربه-> رادبرن (هنری رایت و کلانرس اشتاین) در نیوجرسی (1928) و در ادامه->کالیفرنیا، رستن، ویرجینیا، ماری لند، ایروین
نوشهرهای آمریکا:
- اغلب به شکل قطب های رشد برای توسعه ناحیه ای: برزیل (برازیلیا) -> توسعه اقتصادی ناحیه ای
- امروزه سیاست شهر جدید درون شهر قدیم به جای اجرای سیاست قطب رشد با (جنبه سیاسی)
در مکزیک: اجرای سیاست عدم تمرکز شهر بزرگ
در ونزوئلا: با هدف توسعه صنعتی و ناحیه ای و تمرکززدایی از مادرشهر
- کشورهای سوسیالیستی
ایجاد شهرهای جدید به صورت گسترده (شوروی، لهستان، مجارستان)
تقویت شهرهای جدید اقماری و محدود کردن رشد شهرهای بزرگ-> در جهت هدایت صنایع و جمعیت سرزمین اروپایی
شهر کوچک را ایجاد می کنیم، شهر میانی را تقویت می کنیم.
شوروی مخالف با شهر (سرمایه داری)
ایدۀ قطب رشد:
- فرانسوا پرو
- یعنی که در برخی نقاط مستعد باید سرمایه گذاری کرد سپس به صورت خطی و خود به خود شهرهای پیرامونی هم منفعتی کسب کنند.
اندیشه های شهرسازانه (شهر جدید)
- شوروی: مبتنی بر تقویت جمع گرایی (عموماً شهرها مستقل و خودکفا و دارای مزارع کشاورزی)
- آمریکا: مبتنی بر فردگرایی (سرمایه داری)
- کشورهای آسیایی
ژاپن:
تنها کشور صنعتی آسیا، بحث متابولیسم شهری
باغشهر: رادن تاشی توسط تویپچی انیوی
سیاست ایجاد حومه های جدید با عنوان باغشهر به دنبال صنعتی شدن بعد از جنگ جهانی اول
طرح تولیدی بزرگ: به صورت شهر جدید بریتانیا با کمربند سبز و در قالب بنای چند شهر جدید اقماری
هدف: تمرکززدایی اداری، جذب سرریزهای جمعیتی و هویت علمی
کره جنوبی:
- 1989 به علت تورم قیمت مسکن از این سیاست بهره برد.
- شهر جدید بنگلادش: استمرار شاغلان صنعت
اندونزی:
- در 4 الگو: شهر جدید بزرگ، شهر جدید مرزی، شهر جدید معدنی، شهر جدید پایتختی
- با هدف: پاسخ به تقاضای روزافزون مسکن و کاهش مشکلات شهری
- نمونه: ابونصیر نزدیک عمان (ناموفق)
عربستان: 1975، شهر جدید ریاض (دیپلماتیک با نقش سیاسی)
- کشورهای آفریقایی
شهرای جدید بر پایه طرح های جامع و توسط مشاورین خارجی
هدف: جذب سرریز جمعیتی مادرشهر
گاهی ناموفق بودند. به دلیل عدم مطابقت الگوهای اروپایی با فرهنگ ملی آفریقا
الگوهای شهر جدید آفریقایی بر اساس الگوهای آمریکایی و اروپایی/ پرهزینه و عدم توجیه اقتصادی/ عدم سازگاری با شرایط آفریقا)
- شهرک های اقماری
- پایتخت های جدید: پایتخت نیجریه به مجموعه ای از شهرک های جدید در حومه ابوجا
- نوشهرها با هدف بهره برداری از منابع: مثل شهر جدید معدنی، نقش عمده آنها: تأمین مسکن برای کارکنان/خوابگاهی
- شهر جدید به مثابت قطب سرویس دهی به مناطق روستایی: همانند الگوهای سوسیالیستی (دهکده های شهری در الجزایر)، هدف سیاسی
- تجدید ساخت شهرهای تخریب شده با هدف تجدید ساخت مساکنی که بر اثر بلایای طبیعی یا انسانی تخریب شده اند.
پیشروترین کشور در زمینه ایجاد شهر جدید: انگلستان/ توسعه بعد از جنگ جهانی دوم
استرنج: نخستین شهر بر اساس تلاش های 3 کمیسیون
لج ورث: اولین باغشهر انگلیسی (اقماری)
اصلی ترین هدف ایجاد شهر جدید در مقیاس جهانی: تنظیم سیاست نظام شهری، ایجاد سلسله مراتب بین شهرها، ایجاد شهرهای مستقل وخودکفا
عمده ترین هدف در ایران: سرریز جمعیت مادر، ایجاد شهرک های خوابگاهی (اقماری)
روند تحول شهر جدید در مقیاس جهانی
- باغشهر به عنوان الگوی اولیه (1930- 1890)، کتاب باغشهر فردا
- سیاست رویارویی با رشد مناطق مادرشهری (1938- 1960):
تجربه لندن در انگلیس یا توکیو در ژاپن
شهر جدید به عنوان ابزاری برای ساماندهی تمرکز زیاد مناطق مادرشهری -> تایپولا فنلاند
- تحول در اهداف (1960- 1970): سیاست تمرکز زدایی جمعیتی و اقتصادی در سطوح ملی: برازیلیا و شاندیگار یا اسلام آباد
پیشینه نوشهرها در ایران
- فاصله میان 2 جنگ جهانی با ظهور شهرهای عملکردی (بر پایه یک هسته موجود روستایی و با هدف تأمین مسکن)
شهر سیاسی و نظامی (زاهدان و نوشهر)
شهر اقتصادی (نوشهر و نفت شهرها)
کوی کارمندان دولت
- پس از جنگ جهانی دوم تا اواسط دهه 40: نفت شهرها و کوی کارمندان
- 1340 تا 1357
شهرهای صنعتی (در فواصل دور و بدون هسته روستایی و چند عملکردی)
برای بهره برداری از امکانات بالقوه منطقه ای و رشد اقتصادی: پولادشهر، مجتمع مس سرچشمه و شهر صنعتی البرز
برای جذب مازاد منطقه مانند کرج، شاهین شهر، زرندنو، سرکان، رامشهر
- 1375 تاکنون: محل اسکان سرریزهای جمعیت شهرهای بزرگ به صورت اقماری و صنعتی
اولین شهر جدید ایران: در منطقه سربندر به عنوان شهر جدید خوزستان
- اندیمشک: مسکونی
- خرمشهر: صادراتی و تجاری و بازرگانی
- بندر ترکمن: انتهای خط راه آهن سراسری
- شهر جدید دزفول: در کنار شهر قدیمی دزفول
- زاهدان: با هسته اولیه ایستگاه راه آهن و خانه های اطراف
- زرندنو: محل اسکان شاغلین معدن و کارخانه زغال شویی (شهر زغال سنگ)
- مرودشت: نزدیک شیراز
- سلماس: پس از زلزله شهر قدیم سلماس در کنار آن
- شوشتر نو: در کنار شوشتر برای اسکان کارگران صنعتی
- جراحی (ماهشهر): 1352 توسط مهندسین مشاور ماندلا
- شهرک فولاد اهواز
- مس سرچشمه: اولین شهر برای اسکان شاغلین صنایع مس در دل کوه های رفسنجان
- پیرانشهر: نظامی
- نوشهر: نظامی و اقتصادی
- قوچان: پس از زلزله قوچان و در کنار آن
- شاهین شهر: سکونتگاهی و خوابگاهی در اصفهان
- پولادشهر: 1345 به منظور اسکان شاغلین صنایع پولاد اصفهان
- یاسوج: اداری و سیاسی
- آبادان: شهر جدید نفتی
- مسجد سلیمان: نفتی و معدنی
- اسلام شهر: خودرو در پی مراحل مختلف اصلاحات ارضی
- الوند: شهر صنعتی قزوین، اسکان کارگران
- فریمان: 0
- شهر اقماری اراک: در خدمت صنعت آلومینیوم
- شهر صنعتی رشت
اهداف ایجاد نوشهرها
- جلوگیری از توسعه بی رویه و کلان شهرشدن مادرشهر
- جلوگیری از آلودگی محیط زیست در شهرهای بزرگ
- انتقال کارگاه ها از مادرشهر به شهر جدید
- احداث شهر از پیش برنامه ریزی شده و متناسب با نیازهای واقعی
- جذب سرزیر جمعیت با ایجاد کانون های اشتغال در شهر جدید
- امکان کنترل ساخت و ساز
- جلوگیری از بالا رفتن قیمت زمین و بورس بازی
- پالایش شهر از شغل های کاذب و مخرب
- پالایش مادرشهر برای سازماندهی توسعه آن به شکل مفصل
- کاهش هزینه رفت و آمد از مادرشهر به مناطق صنعتی
- جلوگیری از ایجاد حاشیه نشینی
- سبک شدن بار ترافیک مادرشهر
- احداث محل سکونت در نزدیکی محل کار
- استفاده از اراضی غیر زراعی برای ایجاد شهر جدید و جلوگیری از تخریب زمین های کشاورزی حومه
- ایجاد اشتغال در شهر جدید و جلوگیری از خوابگاهی شدن آنها
- تنزل بهای تمام شده واحد مسکونی
- انتقال سرمایه های کوچک مردم از فعالیت های واسطه ای به سرمایه گذاری در مسکن و صنایع و کارگاه ها
- کاهش هزینه توسعه زیربنای مادرشهر
- آزاد شدن سطوح کارخانه ها و کارگاه های مزاحم داخل مادرشهر
طبقه بندی شهرهای جدید در ایران
- شهر جدید سازمانی و صنعتی-> اولین اقدام در زمینه شهر جدید/ استفاه بهینه از منابع و امکانات بالقوه/مانند آبادان/ اندیشمک/ مسجد سلیمان/ پولادشهر/ زرندنو/مس سرچشمه/ ساوه/ رشت.
- شهرهای جدید اقماری-> انگلیس و فرانسه/ متداول ترین در ایران/ ناشی از رشد روزافزون مشکلات/ استفاده در اطراف شهرهای بزرگ/ با نقش ساماندهی فضایی
مثل: شاهین شهر، مجلسی، بهارستان، هشتگرد، پرند، اندیشه، علوی، سهند، صدرا، رامشار، گلبهار و بینالود
- شهر جدید مستقل-> در ایران نداریم/ برای تعادل در توزیع جمعیت و امکانات/ خودکفایی نسبی/ رعایت اصول زیست محیطی/ بیشتر در شوروی سابق.
- شهر جدید پیوسته -> منتج از کتب شهرسازی استکهلم/ تراکم شدید جمعیتی و بسیار سریع توسعه می یابد/ در چارچوب طرح جامع مادر مکانیابی میشود/ با گذشت زمان از نظر فیزیکی در شهر اصلی ادغام میشود.
مانند: ملک شهر،و خانه اصفهان، کوی ولی عصر، رضاشهر، لویزان، کن، اکباتان، صفائیه، معالی آباد.
ویژگی بارز آنها: فقدان اقتصاد پایه و نقش تولیدی.
معایب: هزینه زیاد، محیطی کم جاذبه، عدم موفقیت در اشتغال و جذب جمعیت، اقتصاد تک پایه ای و آسیب پذیر.
- شهرک های شرکتی-> برای اسکان شاغلان مجتمع جدید صنعتی و استقرار صنایع جدید در نواحی دورافتاده. در گذشته بر اساس سیاست توسعه برون زا و بدون توجه به اوضاع جامعه و منافع ملی ایجاد شدند. مانند کشت و صنعت نیشکر، هفت تپه، کارون، فی آباد، شوشتر نو
معایب: وابستگی به یک فعالیت اقتصادی، محدودیت جمعیت شهر ناشی از فقدان تشکیلات آزاد، مالکیت انحصاری شرکت بر اراضی الگوی مسکن سازمانی، وابستگی خدمات شهر به شرکت، جدایی شهر از شبکه شهرها و آبادی ها، فقدان رونق شهری
- شهرهای موازی-> هنگامی که ایجاد شهر جدید با محدودیت های جغرافیایی روبرو شود. مانند ریوژانیرو یا مکزیکوسیتی و کلکته
- شهرک صنعتی-> زمین آماده شده برای استمرار صنایع تفکیک شده است. یک ناحیه صنعتی که از نظر خدمات شهری تا حدودی متکی به شهر جداگانه ای نیست/ خودکفا
فرازمند: دریافتی بیشتر از هزینه: هشتگرد و بهارستان و اندیشه
ترازمند: دریافتی و هزینه برابر: سهند تبریز
نیازمند: دریافتی کمتر از هزینه: رامشار زاهدان
اصلی ترین هدف ایجاد شهر جدید پس از انقلاب: سرریز جمعیت مادرشهر
سابقه شهر جدید پس انقلاب:
- 1364 تا 1366: پیشنهاد و ایجاد 12 شهر جدید از سوی وزارت مسکن و تصویب هیئت وزیران
- 1366: شروع مطالعات شهر جدید به تصویب مجلس
- 1367: مطالعه مکان یابی شهرهای جدید در قالب طرح های بالادست
- 1368: تأسیس شرکت عمران شهرهای جدید: شرکت مادر تخصصی عمران شهر جدید
- 1371: آیین نامه اجرایی شهر جدید مصوبه هیئت وزیران
سلسله مراتب طرح های مرتبط با شهر جدید:
کالبدی و فرامنطقه ای -> طرح جامع ناحیه 73 -> طرح مکانیکی شهر جدید -> طرح راهبردی محدوده شهر جدید -> طرح جامع شهر جدید -> طرح تفضیلی شهر جدید
تهیه کننده: متولی یا کارفرما
سازنده: شرکت عمران شهر جدید یا متقاضی بخش خصوصی
تصویب: شورای عالی
شهرهای جدید پس از انقلاب:
- اشتهارد: بیشترین فاصله با تهران
- بهارستان: کمترین فاصله با مادرشهر اصفهان
- ناحیه شهری مشهد: بینالود و گلبهار
- ناحیه شهری شیراز: مرودشت (اقماری)، صدرا، زرقان
- ناحیه شهری زابل: رامشار با هدف ماندگاری جمعیت منطقه
- ناحیه شهری کرمان: زرندنو (زغال سنگ)
- ناحیه شهری چابهار: طیس (با هدف توسعه اقتصادی)
- ناحیه شهری مازندران: کلاردشت و توسان (شکست خورد)
- ناحیه شهری بندرعباس: علوی
- ناحیه شهری بوشهر: عالی شهر (دارای اولین طرح مصوب بین تمامی طرح های مصوب شهر جدید پس از انقلاب)
- ناحیه شهری اهواز: رامین وشیرین شهر
- ناحیه شهری اراک: مهاجران (اسکان کارگران) و امیرکبیر
- ناحیه شهری همدان: ویان
- ناحیه شهری قم: سلفچگان
- ناحیه شهری مسجد سلیمان: 1287، پارسوماش (اسم قدیم)
- ناحیه شهری گنبدکاووس: اینچه برون
- کرمانشاه: سراورد
- گرمسار: ایوانکی
- بندر ترکمن: آشوراد
- تبریز: سهند، سیس، مک کیان
- موفق ترین از نظر جمعیتی: بهارستان
- ناموفق ترین از نظر جمعیتی: علوی
- تهران-> پرند، هشتگرد، پردیس یا آب انجیرک، زاویه یا لتیان، اشتهارد، آفتاب
- به شوشتر نو نیشکر نیز می گویند/ اولین شهر معدنی ایران مسجدسلیمان/ اسلامشهر شهر جدید نیست بلکه خودرو است.
خلاصه کتاب با شهر و منطقه در ایران در شبکه طراحی شهری در سال ۱۳۹۶ تهیه شده است.